معرفی بهترین نوع کودکلات آهن برای خاک های قلیایی و آهکی

تفاوت کلات آهن با سایر کود های آهن در این است که کود کلاته آهن حاوی اتم های آهن است که به یون های غیر فلزی متصل شده اند و این یون های غیر فلزی می توانند مانع از واکنش پذیری و رسوب آهن شوند. از این طریق آهن کلاته بدون این که رسوب کند در دسترس گیاه قرار می گیرد و جذب می شود.

کود کلات آهن برای افزایش محصولات کشاورزی اهمیت کلیدی دارد. مواد ریزمغذی یکی از فاکتورهای اساسی محیطی برای رشد و توسعه گیاه هستند. آهن جزو ریزمغذی­‌ها طبقه بندی می­‌شود که می­‌تواند به راحتی اکسید و یا در خاک رسوب کرده و غیر قابل استفاده شود.

کاربرد کود کلات آهن،  نشانه های کمبود آهن در گیاهان  و محصولات کشاورزی

وقتی گیاه در مناطقی با خاک قلیایی کشت می شود، با کمبود آهن مواجه می شود و علائم کلروز در برگ های جوان گیاه ظاهر می شود.

وجود کلروز در برگ ها می تواند سبب کاهش تولید فراورده های فتوسنتزی و ضعیف شدن گیاه شود.

گیاهی که در این وضعیت قرار می گیرد محصولی با کیفیت و کمیت بالا نمی تواند تولید کند و کشاورز متحمل ضرر می شود.

معمولا آهن به میزان زیاد در خاک وجود دارد ولی به حالت غیر فعال است و توسط ریشه قابل جذب نیست. برای رفع مشکل کمبود آهن می توان کمی مواد آلی به خاک اضافه کرد، برای مثال افزودن هیومیک اسید با وزن مولکولی پایین به نقل و انتقال آهن در ریشه ها کمک می کند و ساختار خاک را بهبود می بخشد؛ راه دیگر رفع کمبود آهن استفاده از کود های آهن مانند کلات آهن در خاک است.

چرا باید از کود کلات آهن استفاده کنیم؟

استفاده از کود های آهن متداول ترین راه برای از بین بردن کلروز است. کود های معدنی آهن خیلی کارآمد نیستند؛ برای مثال سولفات آهن رایج ترین نمک مورد استفاده برای رفع کمبود آهن است که به سرعت در خاک رسوب می دهد.

کمپلکس های آهن حاوی سیترات، فولات، لیگنوسولفانات، گلوکانات و کلات های مصنوعی آهن (با DTPA،  EDTA، HEDTA و …) می توانند آهن را در محلول خاک به فرم قابل جذب برای ریشه نگهداری کنند.

انواع کلات آهن برای محلول پاشی روی گیاه در شرایطی که کلروز شدید نیست مفیدند.

اسید سیتریک به شدت با آهن اتصال برقرار نمی کند و در پی اچ های بالاتر از ۶ موثر نیست. EDTA در پی اچ ۶ می تواند آهن را خوب نگهداری کند و در پی اچ ۵/۶ تقریبا نیمی از آهن رسوب می کند و در پی اچ ۷ تقریبا هیچ مقداری از آهن در دسترس نیست.

DTPA منبع عالی آهن برای پی اچ های ۷ است اما با این حال چیزی حدود ۶۰ درصد آهن رسوب می کند و در پی اچ ۸ اصلا آهنی در دسترس نیست.

از آنجا که چون خاک ناهمگن و پیچیده است، میکرومغذی­‌ها به سرعت اکسید می‌­شوند و یا رسوب می‌­کنند. کلاته سازی میکرومغذی را از واکنش ­های نامطلوب در خاک حفاظت می­‌کند.

کود کلات آهن دسترسی میکرومغذی­‌هایی مثل آهن، مس، منگنز و روی را افزایش داده و به نوبه خود به بهره وری و سودآوری تولیدات محصولات تجاری کمک می­ کند. کود کلاته پتانسیل بالاتری برای افزایش عملکرد تجاری نسبت به میکرو مغذی­ های معمول را دارد.

اگر خاک نتواند نیازهای غذایی محصولات را تامین کند باید از منابع کلاته استفاده کنیم. فاکتورهای زیادی دسترسی آهن را کاهش می­ دهند که می توان از pH بالای خاک، محتوای بالای بی­کربنات، گونه های گیاهی (گونه های چمنی معمولا بیشتر از سایر گونه ها لیگاند ها را دفع می­ کنند.) و تنش­‌های غیر زنده نام برد.

گیاهان به طور معمول از آهن به فرم Fe^۲+ (فرو) استفاده می‌­کنند، آهن فرو می تواند به راحتی اکسید و از دسترس گیاه خارج شود. فرم فریک (Fe^۳+) هنگامی که pH خاک بالاتر از ۵.۳ است غیرقابل دسترس می­‌شود (۳). کمبود آهن معمولا در pH بالای ۷.۴ رخ می­‌دهد. کلات آهن از تبدیل فرو به فریک جلوگیری می‌­کند.

پایداری کلات آهن Fe-EDDHA در محلول های خاک با پی اچ بالا زیاد است و این فرم کلات آهن به خوبی می تواند تا پی اچ ۹، آهن را به صورت قابل جذب در دسترس گیاه قرار دهد و جز کارآمدترین انواع کلات آهن است. بهترین راهکار برای رفع کلروز استفاده از کلات های آهن است اما مهمترین عیب این کلات ها استفاده از کلات آهن گران قیمت است. پرکاربرد ترین مواد کلات کننده دی آمینو-دیفنولیک- دی کربوکسیلیک، اتیلن دی آمین دی ارتو هیدروکسی فنیل استیک است.

در خاک ریشه گیاهان می­‌تواند موادی ترشح کند که شامل کلات‌­های طبیعی است. اسیدآمینه‌­های غیر پروتئینی یکی از کلات‌­های طبیعی فتوسیدروفور است که توسط گیاهان علفی که در تنش آهن رشد می­‌کنند تولید می­‌شود. کلات­‌های ترشح شده مثل وسیله نقلیه عمل می‌کنند و به گیاهان برای جذب مواد مغذی در سیستم محلول ریشه و خاک کمک می­‌کنند.

از کدام کود استفاده کنیم؟

تاثیر کودهای کلات آهن بستگی به  pH و محیط رشد گیاه دارد. لیگاندهای  EDTA ، DTPA و EDDHA معمولا در کودهای کلات آهن استفاده می­‌شوند و اثر بخشی متفاوتی دارند. کلات آهن EDDHA در pH های بالاتر از هفت پایدار است.

پایداری سه کود شیمیایی آهن معمولی در pH های مختلف متفاوت است و طبق تحقیقی که توسط Guodong Liu و همکاران انجام شد عملکرد محصولات این سه کود کلاته (کلات آهن) به این ترتیب به دست آمد:

FeEDDHA > FeDTPA > FeEDTA

فرم EDDHA  بیشترین میزان اثر را در pH بالاتر از ۷ داشت اما نسبت به فرم­‌های دیگر گران قیمت­‌تر است.

پس از بررسی های انجام شده پیرامون اینکه کود کلاته آهن چیست و چه اثری در محصولات کشاورزی دارد می توان به این نتیجه دست یافت که استفاده از ۲۰-۱۰ گرم کلات آهن در درختان نتایج رضایت بخشی نشان داده است. کاربرد FeEDDHA و Fe-قند به میزان ۷ میلی گرم آهن در لیتر منجر به سبز شدن دوباره برگ­‌ها در زمان کمبود آهن شده است.

کلات­ ها برای جذب توسط گیاه با یکدیگر رقابت می­‌کنند. عوامل کلات­‌گری که آهن از آن­ها آزاد شده است و تحت شرایط مساعد خاکی هستند با کلات منگنز برای جذب شدن توسط گیاه رقابت می­‌کنند. کلات­گرها این توانایی را دارند که آهن را به میزان کافی برای تامین آهن مورد نیاز در سطح ریشه نگه دارند تا رقابت بین منگنز-آهن را تحت تاثیر قرار دهند.

طبق مطالعه­‌ای که روی اثر کلات آهن بر بادام زمینی انجام گرفت مشخص شد تقابل طبیعی بین آهن و منگنز در بادام زمینی بستگی به منبع کاربرد آهن دارد بطوریکه  کلات آهن به فرم Fe-EDDHA نسبت به FeSO ₄  کاهش جذب منگنز بیشتری به دنبال داشت.

ترکیبات کلات آهن چیست؟

ترکیب یون مغذی فلزی با یک مولکول آلی طویل لیگاند یا کلاتگر نامیده می­‌شود. ترکیب لیگاند یا کلاتگر با یک ریزمغذی کود کلاته را تشکیل می­‌دهد.

کلات ریزمغذی از اکسیداسیون، رسوب و غیرمتحرک شدن در امان است. لیگاند می‌­تواند یک ترکیب حلقه ای به دور ریزمغذی تشکیل دهد، نحوه اتصال ریزمغذی به لیگاند ویژگی­‌های سطحی ریزمغذی را تغییر می‌­دهد و آن را برای جذب آسان توسط گیاه  آماده می‌­سازد.

نحوه جذب کود کلات

کلات آهن به انتقال آهن از خاک تا ریشه های گیاه کمک می کند؛ در مرحله اول آهن (III) باید  از کلات آهن جدا شود تا گیاه بتواند آن را جذب کند؛ در نتیجه این امر عامل کلات کننده به محلول خاک رها می شود.

عامل کلات کننده با جریان آب از سطح ریشه وارد فاز جامد خاک می شود؛ عامل کلات کننده می تواند آهن موجود در خاک را به حالت محلول در بیاورد؛ آهن کلات شده از طریق جریان آب یا انتشار وارد ریشه های خاک می شود.

آشنایی با مفهوم اورتو اورتو در کلات آهن

منظور از ایزومر اورتو-اورتو در کود کلات آهن چیست؟

کلات های آهن در ساختار خود ایزومر اورتو-اورتو، ایزومر-اورتو-پارا و ایزومر پارا-پارا دارند. در پی اچ بالای خاک، آهن در خاک رسوب می دهد و توسط گیاه جذب نمی شوند.

آهن_کلات شده، دارای مولکول های بسیار کوچک کلات کننده است که اطراف یون آهن را محاصره می کنند و این امر مانع از رسوب آهن در خاک می شود. با استفاده از این روش، تحت تاثیر پی اچ های بسیار بالا، آهن در پی اچ های بالا آهن در خاک رسوب نمی دهد و به صورت قابل جذب در دسترس گیاه قرار می گیرد.

منظور از ایزومر اورتو-اورتو، ایزومر-اورتو-پارا و ایزومر پارا-پارا چیست؟

Fe-EDDHA تجاری سنتز شده معمولا دارای چندین ایزومر و برخی محصولات جانبی هستند. پیوند شیمیایی که بین آهن و کلات کننده ها برقرار می شود در تبدیل آهن به فرم قابل جذب موثر است. ایزومر اورتو-اورتو دارای فرمول شیمیایی زیر هستند:

از آنجایی که یکی از مهمترین مشکلات کود های آهن رسوب آهن در خاک و تبدیل آن به فرم غیر قابل جذب است. ایزومر اورتو-اورتو، آهن از طریق ۶ اتصال به عامل کلات کننده وصل می شود. این اتصالات به افزایش قابلیت انحلال آهن در آب کمک می کند. این امر سبب می شود آهن در آب رسوب ندهد و پایدار باشد. ایزومر اورتو-اورتو می تواند آهن را طی دوره زمانی بیشتری در اختیار گیاه قرار دهد.

ایزومر اورتو-پارا دارای فرمول شیمیایی زیر هستند:

ایزومر اورتو-پارا این قابلیت را دارد که آهن را به سرعت در دسترس ریشه گیاه قرار دهد. این ایزومر آهن را به آهن قابل حرکت در خاک تبدیل می کند.

ایزومر پارا-پارا دارای فرمول شیمیایی زیر هستند:

از بین ایزومر اورتو-اورتو، ایزومر-اورتو-پارا و ایزومر پارا-پارا، تنها ایزومر پارا-پارا فاقد قابلیت کلاته کردن آهن در طیف های مختلف پی اچ خاک است. در حالی که ایزومر اورتو-اورتو و ایزومر-اورتو-پارا در طیف های مختلف پی اچ قابلیت کلاته کردن آهن را دارند. در ابتدا فقط ایزومر اورتو-اورتو به عنوان کود در اتحادیه اروپا مجاز بود و ایزومر اورتو-پارا یک ترکیب ناخالص محسوب می شد اما از سال ۲۰۰۳ استفاده از ایزومر اورتو-پارا نیز مجاز شد. از دیگر کود ها جهت افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی در طول دوره رشد میکرولایز ۶-۴-۴ است.

اهمیت آهن برای محصول پسته

در سال های اخیر رشد تولید پسته در ایران با بازار های جهانی مطابقت نداشت. یکی از دلایل مهم این امر تغذیه نامناسب درختان پسته، به ویژه عدم توجه به استفاده از عناصر کم مصرفی چون کلات آهن برای پسته است.

به دلیل شوری و آهکی بودن خاک مناطق کشت پسته، پی اچ بالا و غلظت بالای بی کربنات، جذب آهن توسط درختان پسته کاهش می یابد. 

استفاده از کلات آهن برای پسته با داشتن ترکیبات آلی می تواند از رسوب آهن در خاک جلوگیری کند و آهن را به فرم قابل جذب در اختیار ریشه های گیاه قرار دهد.

کمبود آهن در پسته یکی از دلایل شیوع آفات در باغات پسته است. برای مثال تحقیقات صورت گرفته در باغات پسته میبد یزد نشان می دهد در نتیجه کمبود آهن در گیاه پسته جمعیت پسیل پسته افزایش می یابد و به درخت خسارت وارد می کند. استفاده از کلات آهن برای پسته می تواند به صورت محلول پاشی نیز صورت گیرد.

در طی تحقیق که در ایران صورت گرفت استفاده از کلات به صورت محلول پاشی کلات_آهن ۱ درصد ۲ هفته بعد از شکوفایی گل ها در مقایسه با استفاده از ۴۰۰ کیلوگرم سولفات آهن در هکتار توانست به افزایش ۴۰ درصدی قند محلول و افزایش میزان آهن و کلسیم در میوه ها کمک کند.

ممکن است کلات های آهن کمی گرانتر از سایر انواع کود های آهن موجود در بازار باشند اما استفاده از آن می تواند در مقایسه با سایر کود ها موثرتر واقع شود.

نحوه استفاده

کودهای کلات آهن به صورت محلولپاشی و یا خاک مصرف، چالکود قابل استفاده هستد.

کود های آهن میکرولایز مشکل رسوب و گرفتگی شیرآلات کشاورزی و نازل ها را ندارد و با خیال راحت می توان آن را همزمان با آبیاری نیز استفاده نمود. کودهای کلاته بسیار زود عمل می نمایند و در خاک نیز پایدار تر هستند.

هر زمان که علائم کمبود آهن را مشاهده نمودید و یا با آزمون خاک متوجه کمبود آهن شدید می توانید از کلات آهن استفاده کنید؛ کلات ها نسبت به سایر کودها باعث کاهش آلودگی آب های زیرزمینی می شوند.

درباره کود آهن و مزایای آن برای مرکبات این مطلب را از دست ندهید.

منبع: https://www.actahort.org