در این بخش قرار است بهترین و موثر ترین روش های مصرف کود را با شما به اشتراک بگذاریم و مزیت ها و حتی معایب آنها را نیز بازگو کنیم.
در این مقاله به شش روش برتر برای مصرف کود در خاک می پردازیم. روش های مصرف کود عبارتند از:
- پخش سطحی کود (Broadcasting)
- کوددهی به روش جایگذاری (Placement)
- جایگذاری موضعی کود (In Situ Application)
- محلول‌پاشی (برگ‌پاشی) Foliar Application
- کوددهی آغازین (Starter Solutions)
- کود آبیاری- کوددهی (Irrigation Water/Fertigation)
روش اول- پخش سطحی کود (Broadcasting)
در چنین روشی؛ کود به صورت یکنواخت در سراسر مزرعه پخش می‌شود که برای پخش آن می توان از ماشین آلات به روز استفاده کرد یا آن را به صورت دستی انجام داد. این روش استفاده از کود نباید در جایی اجرا شود که بذر پاشی عمیق صورت گرفته باشد، زیرا در این روش نیاز به مقدار بیشتری کود برای رسیدن به ریشه بذر وجود دارد. معمولا در روش های مصرف کود (روش پخش سطحی)، پخش کود در دو مرحله انجام می‌شود:
۱. در زمان کاشت: بسته به محصول، پخش کود قبل از کاشت یا لحظه‌ای قبل از آخرین تیغه آن صورت می‌گیرد که باعث می شود سریعتر جذب زمین و بذر موجود در آن شود. پخش کود در زمان کاشت عموماً در شرایط زیر انجام می‌شود:
- وقتی خاک‌ها با کمبود زیاد نیتروژن روبرو هستند.
- وقتی که محصول قبلی انرژی موجود در خاک را بیش از حد مصرف کرده باشد، مانند نیشکر، ذرت و غیره.
۲. استفاده از کود در طول دوره رشد محصول:
پخش کود در دوره رشد محصول معمولاً برای کودهای آمونیاکی انجام می‌شود و اغلب برای محصولات با فاصله کوتاه مانند برنج و گندم مورد استفاده قرار می گیرد. در این نوع کوددهی از کلرید پتاسیم هم به عنوان افزایش رشد گیاه استفاده می‌شود، اما این یک شیوه عمومی نیست.
روش استفاده از کود در طول دوره رشد محصول به این شکل است که ابتدا باید، مزرعه را اندازه‌گیری کنید، زمین را به واحدهای مساوی تقسیم کنید، مقدار کود را برای هر واحد محاسبه و وزن کنید و کود را به صورت یکنواخت روی سطح کل واحد پخش کنید. تقسیم زمین و مقدار کود باعث اطمینان از یکنواختی بیشتر در استفاده از کود می‌شود.
روش دوم- کوددهی به روش جایگذاری (Placement)
از دیگر روش های مصرف کود باید به روش جایگذاری اشاره کرد. در این روش بدون توجه به موقعیت دانه کودها قبل از کاشت نهال در خاک قرار می‌گیرند. البته قرار دادن کود در محل رشد محصول نیز، می‌تواند صورت بگیرد. به عنوان مثال، در گیاهانی مانند ذرت، می‌توان کود را به صورت دستی در فاصله ۳ الی۴ سانتیمتر دور از ساقه گیاه قرار داد.
کوددهی به این شکل قرار دادن کود باعث محدود شدن سطح کودی که با ذرات خاک در تماس است و در نتیجه کاهش ثابت شدن فسفر و پتاسیم می‌شود.
استفاده از این روش باعث محدود شدن سطح کودی و در نهایت کاهش سطح تماس ذرات خاک با مواد شیمیایی و در نتیجه کاهش فسفر و پتاسیم می‌شود.
نحوه کوددهی به روش جایگذاری به این صورت است که ابتدا یک شکاف مناسب بر روی سطح زمین ایجاد می شود که می تواند به صورت نواری باشد. سپس کود را در نوار پیوسته ایجاد شده قرار می دهند و هر نوار پس از اعمال با خاک پوشیده می‌شود. توجه داشته باشید، نوار هایی که ایجاد می کنید باید در یک طرف ردیف کاشته شده قرار بگیرد.
نحوه اجرای کوددهی به روش جایگذاری :
- با کمک تجهیزات مناسب، شکاف را باز کنید.
- تعداد شکاف ها را بشمارید و مساحت کل عملیات را اندازه‌گیری کنید.
- مقدار وزن کود مورد نیاز برای هر شکاف را محاسبه کنید و کود را در شکاف قرار دهید.
- شکاف را با خاک پوشانید.
چگونگی مصرف کود در روش Placement :
۱. قرار دادن کود در دو سطر:
در این روش، کود به هر دو طرف ردیف گیاه کاشته شده قرار داده می شود. در این روش اگر به دستگاهی دسترسی دارید که بتواند با حفظ مرکز دو ردیف برای شما در کنار بذر کاشته شده ایجاد کند، بهتر است. پس از قرار دادن کود، ردیف های ایجاد شده با استفاده از خاک پوشانده می شوند.
به طور کلی برای استفاده از کودهای نیتروژنی، فسفاته و پتاسیم در کشاورزی و باغات از این روش استفاده می شود.
توجه داشته باشید که عمیق ردیف ایجاد شده در سطح خاک برای استفاده از کودهای نیتروژنه و فسفاته در زمین های کشاورزی و باغات متفاوت است. برای مثال در زمین هایی که برنج کاشته شده، عمق ردیف های ایجاد شده برای کود ۱۵ الی ۲۰ سانتیمتر است که به صورت دستی یا با کمک دستگاه های مناسب ایجاد می شود.
این عمل بعد از تخلیه آب از زمین انجام می شود. پس از قرار دادن کود، می توان زمین را دوباره آبیاری کرد. این روش همچنین برای مناطق خشک مفید است. در مناطق خشک رطوبت در لایه های عمیق تر خاک یافت می شود. بنابراین می توان برای کاشت بذر و استفاده از کود، ردیف های عمیق تر ایجاد کرد.
۲. ایجاد حلقه:
روش دیگر کوددهی به شکل Placement ایجاد حلقه است که اغلب برای درختان میوه در باغ یا درختانی که به صورت جداگانه کاشته شده اند استفاده می شود. معمولا روش استفاده به صورت زیر است:
- با استفاده از بیل یک حفره شبیه حلقه به عرض یک فوت و عمق چهار تا شش اینچ در اطراف درخت میوه با نهال کاشته شده باز کنید.
- مقدار وزن کود را به طور جداگانه برای هر کدام محاسبه و وزن کنید.
- کود را به طور یکنواخت در حفره قرار دهید.
- حلقه را با خاک بپوشانید.
- در صورت نیاز آبیاری را انجام دهید.
روش سوم- جایگذاری موضعی کود (In Situ Application)
از مهمترین روش های مصرف کود می توانیم به روش In Situ Application یا به اصطلاح جایگذاری موضعی کود اشاره کنیم. وقتی کوددهی در نزدیکترین ناحیه به ریشه گیاهان یا درختان انجام می شود، آن را ” جایگذاری موضعی ” یا اعمال محلی کود می‌نامند. جایگذاری موضعی کود به صورت های زیر است:
۱. حفر چاله:
این نوع روش کوددهی به حفاری در زمان کاشت اشاره دارد. البته از حفر چاله کود در هنگام کاشت بذر یا نهال باید خودداری کرد زیرا ممکن است بر ریشه های جوان تأثیر منفی بگذارد یا به دلیل غلظت زیاد یا غلظت مواد شیمیایی در ناحیه ریشه، به گیاهان جوان آسیب برساند. توصیه می شود برای کوددهی در این روش از حفر همزمان چاله و کاشت خودداری کنید و سعی کنید حفر چاله را در یک سوم انتهایی سایه انداز درختان انجام دهید.
این نوع روش یکی از بهترین روش‌ها برای اعمال کود فسفاته (P) و پتاسیم (K) برای محصولاتی است که در سطرهای نزدیک یکدیگر کاشته شده‌اند مانند گندم، ذرت و بجرا. این روش همچنین برای اعمال کودهای نیتروژنی بهتر است. با این حال، بهتر است تنها مقادیر کمی از کودها را تخمیر کنید تا رشد نهال‌ها تحت تأثیر منفی قرار نگیرد.
روش اجرا جایگذاری موضعی کود:
- محل چاله کود را در نزدیکی بذر یا نهال انتخاب کنید.
- مساحت کوددهی را اندازه‌گیری کنید.
- کود مورد نیاز را محاسبه و وزن کنید.
- کود را با رعایت توزیع یکنواخت در چاله قرار دهید.
- خاک را همراه با سایر مواد مانند کود حیوانی و کود شیمیایی مورد نظر در چاله بریزید.
. روش قاشقی (Dollop):
از روش های مصرف کود باید به روش Dollop اشاره کرد. مقدار کل کود به ازای هر گیاه محاسبه می‌شود و با کمک یک پیمانه به دو طرف گیاه اعمال می‌شود. این روش به عنوان یک روش بسیار کارآمد برای اعمال کود نیتروژنی در محصولاتی با فاصله زیاد مانند پنبه و درختان میوه مورد استفاده قرار می‌گیرد. اجرای کود در این روش به شکل زیر است:
- شمارش تعداد گیاهان در منطقه عملیاتی.
- محاسبه و توزین کود مورد نیاز.
- برای مقدار مورد نظر کود برای هر گیاه از یک پیمانه مشخص استفاده کنید.
- با کمک دستگاه یا ابزار مناسب، یک چاله به عمق ۱۰ سانتیمتر در دو طرف گیاه حفر کنید.
- کود را به طور یکسان در هر دو چاله قرار داده و با خاک پوشانید.
۳. روش گلوله (Pellet):
در روش پلت، کود را به نسبت ۱:۱۰ (یک قسمت کود و ده قسمت خاک) با خاک مخلوط کرده و به صورت خمیر در می آورند. سپس گلوله های کوچک با اندازه مناسب تهیه می شود. سپس این گلوله ها با رس نرم در زمین قرار داده می‌شوند. این روش به ویژه برای استفاده در شالیزار ها برای اعمال کود نیتروژن دار مفید است. این کار جزو بهترین روش های مصرف کود است که عمل راندمان استفاده از نیتروژن در شالیزار را تا حد زیادی افزایش می دهد.
روش چهارم- محلول‌پاشی (برگ‌پاشی) Foliar Application
برگ‌پاشی، به پاشیدن محلول کود بر روی برگ‌های گیاهان رشد کننده اطلاق می‌شود. به طور معمول، این محلول‌ها با غلظت کم (۲ الی ۳ درصد) برای تامین مواد مغذی گیاهی یا ترکیبی از مواد مغذی تهیه می شوند.
مزایا:
- محلول‌پاشی مفید است تا نقص عناصر غذایی گیاهان رشد کننده را تصحیح کند.
- در شرایط هوای خشک بسیار که گیاهان قادر به جذب عناصر غذایی از خاک به دلیل محتوای رطوبت کم خاک نیستند، بنابراین محلول‌پاشی مفید است.
- وقتی نیاز به پاسخ سریع کود (به خصوص کود نیتروژنی) وجود دارد، این روش کوددهی می تواند مفید باشد.
- هنگامی که شاخ و برگ گیاه به طور گسترده پخش شده و استفاده کود در خاک را با مشکل روبرو می کند می تواند از محلول‌پاشی استفاده کرد.
معایب:
- اگر محلول‌های قوی استفاده شود، سوختگی و سوزش برگ ها ممکن است رخ دهد.
- به عنوان یک محلول با غلظت پایین، تنها مقدار کمی از عناصر غذایی می توان در یک زمان تامین کرد.
- برای تاثیر گذاری بیشتر در این روش، باید محلول‌پاشی را چندین بار تکرار کنید. این موضوع باعث افزایش هزینه استفاده می شود مگر آنکه با عملیات سمپاشی دیگر ترکیب شود.
- نمی توان آن را به عنوان یک روش خاص برای کوددهی توصیه کرد.
- تنها اوره و میکرو عناصر می توانند از طریق این روش مصرف شوند.
روش پنجم -کوددهی آغازین (Starter Solutions)
از دیگر روش های مصرف کود بهتر است به کوددهی آغازین اشاره کنیم. استفاده از کودهای مایع به عنوان یک روش کوددهی سالهاست که در کشورهای خارجی اهمیت قابل توجهی پیدا کرده است. معمولاً محلول های کودی که شامل N، P2O5 و K2O هستند به نسبت ۱: ۲: ۱ و ۱: ۱: ۲، در زمان انتقال گیاهان و سبزیجات جوان به خاک اعمال می شوند.
این محلول ها به عنوان “محلول های آغازین” شناخته می شوند. آنها به جای آبی که معمولاً برای کمک به رشد گیاهان استفاده می شود، در نظر گرفته می شوند. توجه داشته باشید که تنها مقدار کمی از کود به عنوان محلول آغازین به کار گرفته می شود تا به گیاهان آسیب وارد نکند.
روش ششم- کود آبیاری- کوددهی (Irrigation Water/Fertigation)
کودها به آرامی می توانند در جریان آبیاری حل شده و عناصر غذایی را به صورت محلول وارد خاک کنند. این موضوع باعث صرفه جویی بسیار خوب در هزینه کوددهی می شود.
توجه داشته باشید تقویت کشاورزی از طریق آبیاری و استفاده بهینه از کودها ممکن است باعث آلودگی منابع آب زیرزمینی و سطحی شود. بنابراین، مدیریت هوشمند منابع موجود از طریق کودهای مختلف برای گیاهان بسیار حائز اهمیت است.
با استفاده از سیستم آبیاری فشاری که به صورت یکنواخت در اطراف ریشه‌های گیاه قرار می‌گیرد و به جذب سریع مواد غذایی توسط گیاهان کمک می‌کند، کارایی بالاتری امکان پذیر است.
Fertigation یک تکنیک جالب برای تامین کود محصولات کشاورزی از طریق سیستم آبیاری است. در این روش استفاده کمی از مواد غذایی حل شده، کاهش نیروی کار و کاهش فشار در زمین را را شاهد هستیم که باعث بهبود عملکرد کشاورزی می شود.
نیاز به کود آبیاری:
- رشد نامنظم در مصرف کود که منجر به تغییرات متفاوت در مصرف بر اساس منطقه و نوع محصول می‌شود.
- استخراج عناصر غذایی از خاک با نرخ نگران‌کننده‌ای (کاهش بهره‌وری خاک به دلیل استفاده ناکافی و نامتوازن از کود).
- کاهش پاسخ محصول به کودها.
- توقف در تولید کود.
- ضعف رابطه بین استفاده از کود و تولید محصولات غلات.
- افزایش وابستگی به واردات کود.
کود آبیاری یک روش بهینه برای استفاده از کودها، اصلاح خاک و سایر محصولات است که می‌توان به صورت آبیاری قطره‌ای یا پاششی انجام داد.
مزایای کلی این نوع روش عبارت است تز:
- افزایش ۲۵-۳۰٪ در عملکرد محصولات کشاورزی.
- صرفه جویی حدود ۳۰٪ در مصرف کودها.
- کاربرد دقیق و توزیع یکنواخت کودها.
- قابلیت استفاده از مقدار مناسب کودها بر اساس نیاز گیاهان.
- خاصیت اسیدی کمک می‌کند تا انسداد لوله‌های آبیاری جلوگیری شود و سیستم آبیاری پاک شود.
- عناصر غذایی چندگانه از جمله عناصر اصلی، ثانویه و کمیاب را می‌توان با استفاده از یک محلول واحد همراه با آبیاری اعمال کرد.
- ترکیب دقیق کودها بر اساس نیاز محصولات قابل تزریق است.
- جلوگیری از به کارگیری تکنیک های پرهزینه به دلیل صرفه جویی در زمان، نیروی کار و انرژی.
ویژگی‌های کودهای مناسب برای کود آبیاری:
- محتوای غذایی بالا و در دسترس برای محصولات کشاورزی.
- کاملاً حل شدن در آب در دمای میدانی.
- حل شدن سریع کودها در آب آبیاری.
- عدم انسداد فیلترها و امیترها.
- محتوای کمی از مواد نامحلول.
- سازگار با کودهای دیگر.
- تعامل کمتر بین کودها و آب آبیاری.
- تغییرات شدید در pH آب آبیاری به دلیل ترکیب مواد.
- خورنده کم برای سرریز و سیستم کنترل.
روش های مصرف کود:
گاهی اوقات ترکیب دو یا چندین کود حل شونده در آب می تواند منجر به تشکیل رسوب شود. می توان حلال های آنها را در دو مخزن جداگانه آماده کرد تا از انسداد لوله ها جلوگیری کرد.
ترکیبات کود در مخزن ممکن است با تشکیل رسوب، حلالیت مواد ترکیبی را کاهش دهد، به عنوان مثال:
- نیترات کلسیم با هر سولفاتی: تشکیل رسوب سولفات کلسیم
- نیترات کلسیم با هر فسفاتی: تشکیل رسوب فسفات کلسیم
- منیزیم با فسفات مونو آمونیوم: تشکیل رسوب فسفات منیزیم
- فسفر با آهن: تشکیل رسوب فسفات آهن
دقت داشته باشید که ایجاد رسوب در ترکیبات کود ممکن است توانایی حل شدن آنها را کاهش دهد. بنابراین، در هنگام استفاده از کودهای مختلف، باید به ترکیبات و همچنین سازگاری آنها توجه کنید.