گچ کشاورزی، هم نوعی کود است، هم یک ماده قلیایی که باعث اصلاح خاک می شود. محصولات کشاورزی برای رشد به ۱۶ ماده غذایی مختلف نیاز دارند که از آن جمله می توان به کلسیم و گوگرد اشاره کرد. از طرفی یکی از مواد اصلی تشکیل دهنده گچ کشاورزی سولفات کلسیم است. وقتی گچ کشاورزی به صورت کود به خاک اضافه می شود در کنار تامین گوگرد خاک، کلسیم آن را نیز تامین می کند. در نتیجه می توان گفت گچ کشاورزی نوعی کود هم محسوب می شود. به دلیل وجود منابع غنی کلسیم و گوگرد در خاک، مقدار نسبی این دو ماده بیشتر از سایر مواد غذایی است.
به طور کلی از گچ کشاورزی به تنهایی به عنوان کود استفاده نمی شود. اگر گوگرد موجود در خاک کمتر از ۱۰ میلی گرم در هر کیلوگرم باشد، باید از گچ استفاده شود. در برخی از مزارع واقع در نواحی تپه ای و کوهستانی جنوب چین که خاک یخ زده و بی کیفیتی دارند یا مدتها زیر آب بوده اند، اغلب کمبود کلسیم و گوگرد وجود دارد. استفاده از گچ در این مزارع می تواند تولید را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
در کل سه نوع گچ کشاورزی مختلف وجود دارد: گچ خام، گچ پاریس و گچ فسفر دار.
روشهای استفاده از گچ کشاورزی
اصلاح خاک های قلیایی
در مواقعی که بخواهیم میزان کلسیم موجود در خاک را بهبود بخشیم، گچ کشاورزی کاربردی مخالف آهک پیدا می کند. در خاک های قلیایی، کلسیم و اسید فسفریک باعث ایجاد نمک های فسفات کلسیم می شوند که نامحلول هستند، بنابراین به طور کلی میزان کلسیم و فسفر موجود در خاک های قلیایی کم است. در مناطق خشک و نیمه خشک کشور ما خاک های قلیایی زیادی وجود دارد. در این نوع خاک املاح بیشتری از جمله کربنات سدیم و بی کربنات سدیم وجود دارد. کلوئیدهای این خاک که با یونهای سدیم ترکیب شده اند و یونهای کلسیم کمتری دارند، پراکنده می شوند. بنابراین برای خنثی کردن خاصیت قلیایی این نوع خاک و تنظیم نسبت سدیم و کلسیم آن باید از گچ استفاده کرد. پس از تغییر ترکیب کاتیونی، ساختار فیزیکی خاک قلیایی بهبود می یابد. بنابراین، گچ کشاورزی هم کلسیم و گوگرد لازم برای رشد محصولات کشاورزی در خاک قلیایی را فراهم می کند، هم نقش مهمی در بهبود خواص خاک دارد.
تقویت خاک
به طور کلی زمانی که pH خاک بیشتر از ۹ باشد از گچ کشاورزی استفاده می کنند. در خاک های قلیایی که حاوی کربنات سدیم هستند، به ازای هر هکتار، ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلوگرم گچ به عنوان کود پایه استفاده می‌شود. در صورتی که استفاده از گچ همراه با آبیاری مناسب و شخم عمیق باشد، ممکن است تأثیر آن در طولانی مدت باقی مانده و به استفاده مجدد از این محصول در سال دوم و سوم کشت نیازی نباشد. همچنین اگر استفاده از گچ کشاورزی با روشهایی مثل کاشت کود سبز و ترکیب با کود حیوانی و کود فسفر همراه شود می تواند تاثیر آن را بیشتر کند.
بهبود سطح کلسیم و گوگرد
در شالیزارهای عمومی می توان موقع تیمار خاک یا بعد از کاشت نشاها از آن استفاده کرد. میزان دوز مصرفی در هر هکتار ۷۵ ~ ۱۵۰ کیلوگرم است. در زمین خشک، کود پایه همزمان با تیمار خاک روی سطح خاک ریخته می‌شود؛ همچنین می‌توان آن را مانند کود پایه در شیارها یا حفره ها ریخت. مقدار کلی کود پایه ۲۲۵ تا ۳۷۵ کیلوگرم است و در هر هکتار ۶۰ تا ۷۵ کیلوگرم کود بذر استفاده می شود. برای بادام زمینی مقدار گچ کشاورزی مورد نیاز در هر هکتار ۳۷۵ تا ۲۲۵۵ کیلوگرم است و می توان ۱۵ تا ۳۰ روز پس از کاشت، گچ کشاورزی را به خاک اضافه کرد.