در این مبحث اشاره‌ای مختصر به کاشت داشت و برداشت گیاه زعفران انجام میشود که با توجه به مصارف غذایی، دارویی، صنعتی و همچنین ارزش اقتصادی این محصول، رعایت کلیه نکات اصولی باعث افزایش عملکرد و بهره‌وری خواهد شد.
گیاه شناسی زعفران:
این گیاه جزو گیاهان دائمی و علفی بوده و از خانواده زنبقیان می باشد. گیاه زعفران در اوایل فصل پاییز به گل می‌رود و ساقه‌های آن زیرزمینی و توپربوده که به آن “بنه” یا “کورم” زعفران می‌گویند. همزمان با ظهور گل بر گها ظاهر میشود و یا با تاخیر کمی از ظهور برگ گل‌ها ظاهر می‌شوند. ریشه‌های گیاه زعفران افشان و کوتاه هستند.
در ایران استان‌های یزد، کرمان، خراسان رضوی و جنوبی بیشترین سطح زیر کشت گیاه زعفران را به خود اختصاص می‌دهند. گیاه زعفران در کل نیاز آبی کمی داشته و به علت عدم استفاده از ماشین آلات سنگین جهت برداشت و داشت آن و همچنین بهره‌برداری ۴ الی ۷ ساله یک گیاه مقرون به صرفه و مناسب جهت کاشت در اقلیم کشور ایران می‌باشد.
خاک مناسب کشت زعفران:
این خاک باید دارای زهکشی مناسب، بدون سنگریزه و دارای بافت متوسط باشد بدین منظور استفاده از کود حیوانی پوسیده و شخم آن در عمق ۲۵ الی ۳۰ سانتی‌متری در فصل زمستان توصیه میشود.
ویژگی‌های بنه یا پیاز زعفران:
کمیت و کیفیت محصول زعفران بستگی به بنه انتخابی دارد، در انتخاب بنه ها باید از مزارع ۴ ساله اقدام به تهیه بنه‌های درشت و بدون زخم نمود. بنه هایی که وزن بیش از ۸ گرم دارند از گلدهی بیشتری برخوردار خواهند بود.
کاشت بنه های زعفران:
چند روز پیش از اقدام به کاشت باید مزرعه را آبیاری نمود و بعد از گاو رو شدن زمین آن را شخم زده و سپس اقدام به خرد کردن کلوخ‌های درشت نموده تا بافت متوسط حاصل شود. فاصله ردیف‌های کشت زعفران ۳۰ سانتی‌متر از هم و فاصله بنه های روی هر ردیف ۲۰ سانتی‌متر از یکدیگر می‌باشد و تعداد سه بنه با عمق ۲۰ سانتی‌متری و به شکل کپه‌ای کشت میشود.
بهترین زمان کشت:
اواخر فصل بهار در ماه خرداد نسبت به کشت زعفران اقدام می‌گردد بدین منظور بنه هایی را که انتخاب نموده ایم را بایستی ضدعفونی کرده و سپس کشت کرد برای ضدعفونی بهتر باید مقدارى از الیاف خارجی بنه‌ها را جدا نمود.
آبیاری گیاه زعفران:
هنگامی که گیاه هنوز جوانه نزده اولین آبیاری انجام میشود. غالباً با توجه به دمای هوا آبیاری صورت می گیرد. اولین آبیاری اواسط مهر تا اوایل آبان صورت می گیرد، در صورت گرمتر شدن هوا شروع آبیاری به تعویق افتاده و در صورت بروز سرمای زودرس در اوایل مهر آبیارى انجام میشود. به صورت کلى اولین آبیاری مزرعه ۳ الی ۴ هفته بعد از آبیاری اول و بروز سرمای چند روزه منطقه انجام میشود زیرا سرمای چند روزه برای گلدهی زعفران نیاز است. اولویت با رشد گل نسبت به برگ در زعفران می‌باشد چون برداشت راحت‌تر است یکی از دلایل ظهور زودتر برگ‌ها آبیاری زود هنگام است.
کود دهی زعفران:
قدم اول برای تشخیص کود زعفران مناسب توجه به نتایج آزمون خاک می‌باشد به صورت عمومی ۵۰ تن کود گاوی پوسیده در هکتار برای زعفران در هر فصل مصرف میشود. گیاه زعفران نسبت به توازن کربن به ازت C/N خاک حساسیت دارد بنابراین در مصرف کودهای ازته و کودهای آلی باید دقت کافی به عمل آید چرا که مصرف بیش از حد کودهای ازته باعث به هم خوردن نسبت کربن به ازت شده و عملکرد زعفران کاهش می‌یابد.
سله شکنی یکی از عملیات مهم مرحله داشت می‌باشد که بدین منظور لازم است بعد از آبیاری و به محض گاورو شدن، زمین مزرعه سله شکنی شود به صورتی که بنه ها آسیب نبینند . عمق سله شکنی در ۵ الی ۸ سانتی‌متری سطح خاک انجام میشود این عملیات باعث ظهور راحت‌تر گل‌ها شده و گلدهی را تسهیل می‌نماید زمان انجام سله شکنی چنانچه به تعویق افتد جوانه گل‌ها به سطح خاک می‌رسند و با سله شکنی از بین می‌روند. در حین عملیات داشت مبارزه با علف‌های هرز نیز باید در برنامه کاری قرار گیرد.
کود زعفران (میکرولایز S100) حاوی عناصر مهمی همچون نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، آهن و روی می باشد که به منظور تغذیه کامل محصول زعفران کاربرد داشته و با بهبود شرایط جذب در خاک باعث بهینه شدن شرایط رشدی گیاه می گردد.
برداشت زعفران:
عملیات برداشت زعفران باید صبح زود ساعت ۷ الی ۸ انجام شود این عملیات شامل چیدن گل و جدا کردن کلاله از سایر قسمت‌ها می‌باشد عمل جداسازی کلاله باید به سرعت انجام گیرد زیرا به علت فاسد شدن سریع ، گل‌ها غیر قابل استفاده می‌گردد. عموماً تاریخ گلدهی از پایان مهر ماه شروع و تا پایان آبان ماه ادامه می‌یابد.
بازنویسی : فیروزه رضایی