اهمیت اصلاح خاک در کشاورزی

برای داشتن کشاورزی پربار اصلاح خاک در کشاورزی اهمیت بسیاری دارد. چرا که، اساس کشاورزی بر پایه خاک می باشد و خاک بستر رشد و نمو گیاهان است.

از آنجایی که بیشتر مناطق کشور ما دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک با خاک های شور و با PH بالا بوده و به خاطر کمبود مواد آلی در خاک های کشور، ضروری است تا قبل از کشت  ابتدا اقداماتی را برای اصلاح خاک انجام دهیم . در این مقاله سعی گردیده علاوه بر توصیف خاک های شور و خاک های سنگین راهکارهایی برای اصلاح این خاک ها به شما ارائه گردد.

انواع اصلاح خاک

شوری: شوری عبارت است از تجمع بیش از اندازه نمک‌های قابل ‌حل و عناصر معدنی در محلول آب ‌و خاک در اطراف ریشه، که امکان جذب آب کافی را برای گیاه با اشکال روبرو ‌کنند. به عبارت دیگر اگر غلظت نمک در ناحیه ریشه به اندازه ای باشد که منجر به کم شدن پتانسیل آب به اندازه ۰٫۰۵ تا ۰٫۱ مگاپاسکال شود، به آن، تنش شوری یا تنش ناشی از نمک گفته می‌شود.

کاتیون‌هایی چون سدیم، منیزیم، کلسیم، پتاسیم و آنیون‌هایی مانند بی‌کربنات، سولفات، نیترات و کلراید ازجمله نمک هایی هستند که منجر به ایجاد شوری در خاک‌ها می‌شوند. نفوذ و تجمع شوری در خاک مزارع شایع ترین و فراوان‌ترین املاح در خاک‌های شور کلرید سدیم سولفات منیزیم سولفات سدیم شوری

عوامل اولیه شوری:

• عدم زهکشی
• نفوذ آب دریا در امتداد ساحل
• انتقال شن‌های مملو از نمک توسط باد
• بالا آمدن آب‌های شور زیرزمینی به لایه‌های سطحی خاک
• نبودن بارش کافی به‌منظور آب شویی املاح از محیط ریشه،

عوامل ثانویه شوری:

عوامل ثانویه متاثر از فعالیت‌های انسانی بوده و عواملی چون:

• حذف پوشش گیاهی پساب‌های صنعتی
• استفاده بیش‌ازحد از کودهای شیمیایی
• آبیاری بدون سیستم زهکشی مناسب
• غرقاب شدن زمین به وسیله آب‌ شور

روش اصلاح خاک شور

اصلاخ خاک روش های متفاوتی دارد بهترین روش‌های اصلاح خاک شور را می توان در چند مورد برشمرد:

• آب شویی خاک

 عمل آب شویی باید با آبی که دارای کیفیت مناسبی باشد انجام شود. اینگونه که زمین را به بخش هایی با ابعاد مناسب تقسیم و برای مدت چند ماه خاک را غرقاب نگه می‌دارند تا نمک های موجود در سطح خاک شسته و به اعماق خاک بروند.

•  زهکشی زمین

 نمک‌هایی که به ‌این‌ترتیب از سطح خاک به عمق می‌روند، پس از مدتی مجدداً با صعود از لوله‌های مویین به سطح خاک بازمی‌گردند، برای جلوگیری از این کار نیاز به زهکشی زمین است. در این خصوص لوله‌های زهکش در فواصل و عمق مناسبی از زمین تعبیه‌شده تا آب حاوی املاح از مزرعه خارج گردد.

• اصلاح خاک شور سدیمی

وجود مقادیر زیاد سدیم در اینگونه خاک‌ها از تشکیل خاکدانه جلوگیری می‌کند، لذا خاک‌های سدیمی از خواص فیزیکی مناسبی برخوردار نیستند، این در حالی است که وجود یون‌های دو ظرفیتی مانند کلسیم و منیزیم در خاک سبب تشکیل خاکدانه و بروز خواص فیزیکی مطلوب در خاک می‌شود.

اصلاح خاک‌های شور سدیمی بر این اصل استوار است که سدیم قابل تبادل را با کاتیون‌های کلسیم و منیزیم جانشین کرده و وارد محلول خاک نموده و درنهایت سدیم و مشتقات آن مانند کربنات سدیم موجود در محلول خاک را با عمل آب شویی از خاک خارج می‌نمایند. ترکیباتی که به‌طور گسترده در اصلاح خاک‌های سدیمی استفاده می‌شوند شامل: گچ، کلرید کلسیم، اسید سولفوریک و گوگرد می باشد.

•  استفاده از اصلاح کنندهای آلی

شامل دو دسته می شوند؛ مواد ارگانیک و غیر ارگانیک. مواد اصلاحی ارگانیک از بقایای بدن موجودات زنده بدست می آیند و مواد اصلاحی غیرارگانیک از مواد معدنی ساخته می شوند. به عنوان مثال علوفه خرد شده، کاه، کمپوست، کود حیوانی، پسماندهای طبیعی و کودهای هیومیکی جزو مواد ارگانیک هستند.

ورمیکولیت، پرلیت، شن و ماسه غیرارگانیک می باشند.اصلاح کننده های ارگانیک موجب افزایش ماده آلی خاک می شوند و فواید بسیاری دارند. در طول زمان ماده آلی موجب بهبود هوادهی خاک، نفوذ آب، افزایش ظرفیت نگهداری آب و مواد غذایی می شود.

بسیاری از اصلاح کننده های ارگانیک دارای مواد غذایی هستند و می توانند نقش کودهای ارگانیک را هم داشته باشند. مواد آلی منبع مهم انرژی برای قارچ، باکتری و کرم های خاکی موجود در خاک هستند. بطور طبیعی  خاک زمین های کشاورزی باید بین  ۵-۴ درصد ماده آلی داشته باشند.

اهمیت اصلاح خاک در کشاورزی